विन्स्टन चर्चिल यांच्या हजरजबाबीपणाचे, वाक्चातुर्याचे  व इंग्रजी भाषेवील त्यांच्या प्रभुत्वाचे अनेक किस्से प्रसिद्ध आहेत. सैनिक, राजकारणी, युद्धनेता, मुत्सद्दी, वक्ता, लेखक, इतिहासकार, चित्रकार– एकाच आयुष्यात अशा अनेक भूमिकांमधून वावरलेला हा महापुरुष. साहित्याचे नोबेल मिळविणारा एकमात्र राजकारणी. व्यक्ती कमी व वल्ली अधिक.
गेली शंभर-सव्वाशे वर्षे चर्चिलबद्दल बोलल्या व लिहिल्या जात आहे. ते हयात असतानापासून ते आज त्यांच्या निधनाला पन्नासहून अधिक वर्षे उलटली तरीही हा ओघ चालूच आहे. चर्चिल हे जीवनात अनेक अंगांनी रस घेणारे रसिक होते. आपल्या वाणी व लेखणीने त्यांनी जवळपास सत्तर वर्षे जगाला भुरळ घातली – ब्रिटनला दुसरे महायुद्ध जिंकून दिले. ही भुरळ एकविसाव्या शतकातही कायम आहे. याची साक्ष म्हणजे ‘विकेड विट ऑफ विन्स्टन चर्चिल’ हे अत्यंत खुमासदार पुस्तक. डोमिनिक एनराइट यांनी या पुस्तकाचे संकलन-संपादन केले आहे. हे पुस्तक २००१ मध्ये प्रकाशित झाले. म्हणजे ते फार जुने नाही. चर्चिल यांच्या मजेदार कोट्या, त्यांचे शब्दचातुर्य, त्यांची तरल विनोदबुद्धी,  त्यांचा हजरजबाबीपणा व आपल्या वाक्चातुर्याने प्रतिपक्षाचे दात त्यांच्याच घशात घालण्याची त्यांची खुबी या सर्व गुणांचे अत्यंत मजेदार व विलोभनीय दर्शन हे पुस्तक वाचताना घडते. या सर्व मजेदार किश्शांचे संकलन श्री एनराइट यांनी अत्यंत परिश्रमपूर्वक केले आहे. या पुस्तकातील अनेक प्रसंग हे चर्चिल यांच्या विविध प्रसंगी केलेल्या भाषणांतून, वक्तव्यांतून व लिखाणातून सर्वज्ञात होतेच. पण इतर अनेक प्रसंग संपादकाने मोठ्या कष्टाने चर्चिल यांचे कुटुंबीय, मित्र, सहकारी, समकालीन राजकारणी, सेनाधिकारी, पत्रकार इत्यादींच्या लिखाणातून वा प्रत्यक्ष मुलाखतीतून संकलित केले आहेत. क्वचित काही ठिकाणी एकाच प्रसंगाची वेगवेगळी आवृत्ती आपल्याला आढळते, तर कधी इतर कोणाच्या तोंडचे वाक्य उत्साही चाहत्यांनी चर्चिलच्या तोंडी घातलेले आढळते, पण असे असले तरीही हे सर्व किस्से दंतकथा अर्थातच नाहीत. Continue reading →